In de media
Diverse
Het Parool
Amsterdam
De jonge ondernemer Freek van Elk (27) ziet brood in het oeroude ambacht van het glas in lood zetten. Hij nam de Zaansche Glas-in-Loodzetterij op de Looiersgracht over van zijn vader.
Bij jonge ondernemers denk je al snel aan internetbedrijven, mobiele telefonie of iets anders dat past bij deze eeuw. Dan denk je dus niet aan glas-in-loodzetten, het eeuwenoude ambacht dat tekende voor prachtige vensterramen in kerken en grachtenpanden. Ambacht of niet, Freek van Elk (27) is sinds kort ondernemer in glas in lood. Hij heeft zijn baan opgezegd bij multinational Sara Lee, eigenaar van Douwe Egberts, en is sinds 1 januari eigenaar van de Zaansche Glas-in-Loodzetterij, sinds 1934 gevestigd op de Amsterdamse Looiersgracht. Hij had het naar zijn zin bij Douwe Egberts, daar lag het niet aan. Maar het idee om een eigen bedrijf te beginnen, liet hem niet los. “Het begon steeds meer te kriebelen.”
Al sinds zijn jonge jaren loopt hij rond in de glas-in-loodzetterij, die tot eind vorig jaar in handen was van zijn vader Jan (60). “Ik wilde eerst ervaring opdoen bij grote bedrijven,” zegt hij. “Een paar jaar geleden ging ik boven de zetterij wonen en liep ik steeds vaker binnen. Het kwam dichterbij. De stap was dus niet zo groot om het bedrijf over te nemen.” Jan van Elk is opgelucht dat zijn zoon in de zaak is gestapt. Opvolgingsperikelen, waarmee veel familiebedrijven kampen, zijn hem bespaard gebleven. “In het begin dacht ik dat hij het zou overnemen. Maar na zijn studie in Groningen was ik daar niet meer zo zeker van. De laatste jaren dacht ik: dat lukt niet meer.” Arie van Elk, vader van Jan en grootvader van Freek, nam de Zaansche Glas-in-Loodzetterij in 1967 over van de familie De Ronde, die het bedrijf in 1934 had opgericht. “Mijn vader had een bouwbedrijf in Nijmegen. Hij las in de krant dat er een glashandel te koop stond in Amsterdam. Dat bleek een glas-in-loodzetterij te zijn. Hij had niets met het vak, maar vond het bedrijf zo mooi, dat hij het direct overnam,” vertelt Jan van Elk.
Sinds de oprichting is er niet heel veel veranderd bij de zetterij op de Looiersgracht. In de sector verandert sowieso niet veel. “We doen grotendeels hetzelfde als de ambachtslieden eeuwen geleden,” zegt Van Elk. “We hebben de gloeiende tang vervangen door de soldeerbout en dat is het wel zo’n beetje. Ik heb ooit een poetsmachine uitgeprobeerd, maar het was te veel werk die schoon te maken.” Midden in de werkruimte staat een grote tafel. Hierop leggen de glazeniers de loodlijnen, waarin ze het glas van diverse kleuren leggen. Die stukken glas zijn afgesneden aan de hand van de ontwerptekening. Als het glas is gezet, worden de loodvensters gesoldeerd en gekit, zodat ze tochtvrij zijn.
Een kunstenaar brengt desgewenst schilderingen aan, die in de oven op het glas worden gebrand – gebrandschilderd zoals dat heet. Van oudsher zijn de schilderingen op glas in lood voornamelijk Bijbelse of historische voorstellingen, met kerken als voornaamste afnemers. Maar de vraag is door de eeuwen heen wel wat veranderd. Inmiddels hangen in de werkplaats glas-in-loodportretten van Che Guevara en Jimi Hendrix.
De Zaansche Glas-in-Loodzetterij doet veel restauratiewerk. Het bedrijf heeft door de jaren heen poptempel Paradiso, Beursplein 5, de Groote Industrieele Club, het voormalige ABN Amrokantoor in de Vijzelstraat en de voormalige Ignatiuskerk (De Zaaier) op de Rozengracht onder handen genomen. Op dit moment repareren de glazeniers de originele ramen van kasteel Assumburg in Heemskerk. Ook plaatsen ze nieuwe glas-in-loodramen in Amsterdamse huizen, vooral aan de grachten en in de Rivierenbuurt. De nieuwe trend? Gedenkramen. “Mensen laten hun ouderlijk huis of andere persoonlijke herinneringen terugkeren in de ramen,” zegt Freek van Elk. De jonge ondernemer heeft grote plannen met de zetterij en wil het aantal werknemers uitbreiden van vier naar een stuk of veertien. “Ik wil de zaken commerciler aanpakken,” zegt hij. “We gaan zakelijke partijen actief benaderen voor restauratiewerk. Ik wil de zetterij op zaterdagmiddag opengooien en we zetten filmpjes op YouTube, zodat iedereen kan zien wat wij doen.” Hij verwacht dat het oude ambacht nog jarenlang lucratief zal zijn. De concurrentie is gering en de hang van consumenten naar retro zal nog lang voor brood op de plan zorgen, verwacht hij. En de kredietcrisis? “Daar merken wij niets van. Ik denk ook niet dat de crisis voor ons grote gevolgen zal hebben. Als mensen geen huizen meer kopen, blijven ze langer in hun huidige woning zitten. Die willen ze dan aangenamer maken, bijvoorbeeld met een glas-in-loodraam.
“HET PAROOL” / 5 januari 2009, Michiel Couzy
Financieel Dagblad
Vroeger haalden mensen glas in lood weg, nu is het een groeimarkt
Amsterdam
Hoe oud de techniek van het maken van glas in lood ook mag zijn, volgens aankomend eigenaar Freek van Elk van de Zaansche Glas-in-Loodzetterij heeft het nog steeds toekomst. Ik wil het ambacht lostrekken van het hobbyisme. Vanaf 1 janauri aanstaande is Van Elk de baas van de zaak die door zijn opa in 1967 werd overgenomen van Zaandamse heer De Ronde. Vandaar het Zaansche in de naam, legt Van Elk uit die zelf Nijmeegse roots heeft. Trots laat hij een oude zwartwit-foto uit de jaren 30 van de vorige eeuw zien. Het ambachtelijke bedrijf is al sinds 1934 gesitueerd in het hartje van de Amsterdamse Jordaan. En dat blijft ook zo, zegt Van Elk: Het is een hartstikke mooie lokatie en een zaak als deze past heel goed in een buurt waar vele kunstgallerien en cultuur om de hoek liggen.
Bij binnenkomst van zijn appartement boven de zaak aan de Looiersgracht wordt meteen duidelijk dat glas een belangrijke rol speelt in het leven van de 27-jarige ondernemer. Glas in lood in de tussendeur, glas in lood voorzien van brandschilderingen in de bovenramen van zijn huiskamer en nog meer glas: een verzameling vreemde bierflesjes. Die stammen uit de tijd dat hij voor zijn afstudeeropdracht Bedrijskunde in de Democratische Republiek Congo voor bierbrouwer Heineken werkte. In het Afrikaanse land onderzocht hij de mogelijkheid om n bierflesje in heel Midden-Afrika in te voeren. De bierbrouwer wilde op die manier kosten besparen, maar die gedachte bleek niet juist. Ook toen ik daar drie jaar geleden werkte, was er al veel onrust in dat gebied en bleek dat de bewoners juist gehecht waren aan de verschillende flessen als onderdeel van hun identiteit.
Opa Van Elk opende vlak na de Tweede Wereldoorlog al een glasgroothandel in Nijmegen waar onder meer broeikassen werden gebouwd. Vader Jan van Elk stapte in 1965 in de zaak en startte in 1972 de Wijchense Glashandel die zich voornamelijk richtte op de particuliere markt en nam in 1985 het gehele bedrijf over. Weer 23 jaar later wordt kleinzoon Freek de derde generatie glas in lood-zetter. De Zaansche maakt niet alleen glas in lood en brandschilderijen. Een groot deel van de tijd besteed het bedrijf aan restauratiewerk. Niet de minste namen werden door de Zaansche onder handen genomen. Het glas in lood van bekende gebouwen als Paradiso, het Rijksmuseum, de Rozengracht Kerk in Amsterdam en de Waag in Nijmegen werden door het bedrijf opgeknapt. Dit jaar kreeg het glas en lood van de Amsterdamse Valeriuskliniek een opknapbeurt.
Veel glas in lood-zaken zijn er niet meer in Nederland. Een stuk of zeven, schat Van Elk. Als hobby is het erg populair, maar ik wil daar bovenuit stijgen. Daarom moet de eeuwenoude ambacht deels een verjongingskuur ondergaan om de tand des tijds te doorstaan. Zo is het met nieuwe technieken mogelijk om glas in lood te plaatsen in isolatieglas. Hier wil de aanstaand eigenaar vol op inzetten. Vroeger werd glas en lood uit de huizen weggehaald, maar dat tijdperk is ligt achter ons. Steeds meer mensen willen hun huis in de oude staat herstellen. De originele kenmerken van het huis kunnen nu ook worden hersteld zonder dat je inlevert op de kwaliteit van het wonen met energiezuinig glas in lood, zegt van Elk. Dit is een markt waarin we kunnen groeien. Daarnaast ziet de nieuwe eigenaar groeimogelijkheden in brandschilderingen. Waar vroeger alleen kerken en herenhuizen werden voorzien van deze kunstige glaswerken, zijn er steeds meer particulieren die hun huis persoonlijker willen maken door brandschilderingen van de kinderen of een idool aan de muur willlen hebben hangen.
Een van de lastigste zaken bij een ambacht als glas en lood is het vinden van personeel. Momenteel heeft de Zaansche vier mensen in dienst. Een van de werknemers werkt al twintig jaar voor het bedrijf. Hier blijkt eveneens sprake van een familietraditie, want zijn vader werkte ook jaren voor het bedrijf. De huidige vier personeelsleden moeten er meer worden. Daar ligt een probleem, want glas in lood-zetter wordt je niet zomaar. Het duurt circa drie jaar voordat het vak volledig zelfstandig kan worden uitgeoefend. Van Elk heeft daarom plannen om een klein praktijkopleidingsinstituut op te zetten om zo nieuw en jong personeel in huis op te leiden. Ook denkt hij aan een samenwerking met een Regionaal Opleidingen Centrum. Het zou echt zonde zijn als dit ambacht zou uitsterven, bovendien heb ik het personeel nodig om de groei te kunnen waarborgen. Met zijn plannen denkt de nieuwe eigenaar de 74 jaar oude Zaansche Glas-in-Loodzetterij verder te kunnen uitbouwen. Zo moet de komende twee jaar de omzet worden verdrievoudigd naar zon 1 mln en moet de winst binnen vijf jaar zijn verdubbeld. Een doelstelling die hij ondanks de economische neergang handhaaft. Als de huizenprijzen dalen, blijven de meeste mensen zitten waar ze zitten. Vaak zijn ze dan bereid geld in het eigen huis te steken.
Van Elk werkt tot het einde van dit jaar voor Sara Lee/Douwe Egberts. Daar is hij verantwoordelijk voor de financile analyse van de koffiecategorin van de koffiebrander. Het overnemen van de glas in lood-zaak van zijn vader lijkt dan ook een stap in de andere richting. Ik wist altijd al dat ik ondernemer wilde worden. Dat het glas in lood is geworden? Het bloed kruipt toch waar het niet gaan kan. Dit jaar is hij bezig geweest met de overdracht van het bedrijf. Omdat hij de eenmanszaak van zijn vader overneemt, maakt hij gebruik van de zogeheten opvolgingsregeling’ waarmee fiscale voordelen te verkrijgen zijn. Het was samen met mijn accountant veel zoekwerk om te kijken aan welke eisen je moet voldoen. Het is een wirwar aan regels met uitzondering op uitzondering. Het kost veel tijd om alles te snappen. Naast het doornemen van alle regels en papierwerk, moest het worden getaxeerd en ook binnen de familie moest worden overlegd over de overdracht. Dat verliep vrij vlekkeloos, zegt Van Elk.
Vader Jan van Elk heeft het volste vertrouwen in zijn opvolger: Freek weet heel goed wat hij wil en ik heb hem altijd al ondernemer zien worden, al heb ik er een tijd lang niet meer op gerekend dat hij de zaak zou overnemen en mijn andere zoon wilde sowieso niet, aldus de zestigjarige Van Elk. Nee, hij heeft zijn zoon nooit onder druk gezet, maar echt verbaasd dat het uiteindelijk toch zover is gekomen, is hij niet. Hij was altijd al kind aan huis, al vanaf zijn zesde was hij alle weekenden en vrije tijd in de zaak.
“FINANCIEEL DAGBLAD” / 24 november 2008, Arnold Tankus
Woon
